Historycznie obszar powiatu siedleckiego nosi nazwę Podlasia Zachodniego.[1] Historyczna nazwa „Podlasie” była powodem różnych dociekań i refleksji. Nazwa Podlasie została wymieniona po raz pierwszy w 1182r w kronikach ruskich, a około 1220 r. użył jej Wincenty Kadłubek w swojej kronice. Padło wówczas określenie „Pollexianie”.[2]

Dzieje osadnictwa okolic Zbuczyna należą do najsłabiej znanych. Jednakże sądząc po odkrytych wczesnośredniowiecznych stanowiskach osadnictwo na tych terenach można zaliczyć do bardzo starych.

Ze źródeł historycznych wynika, że Zbuczyn należał do dóbr królewskich. Pierwsza wiarygodna informacja na temat Zbuczyna pochodzi z roku 1418r.[3] W tym roku w Lublinie został wystawiony przez biskupa, Wojciecha Jastrzębca, dokument powtórnie erygujący parafię Zbuczyn. Fundatorem parafii był król Władysław Jagiełło.

W roku 1825 sam Zbuczyn liczył 380 mieszkańców. Niewiele jest informacji na temat historii okolic Zbuczyna. Z tego okresu zachowała się jedynie mapa z 1839 roku przedstawiająca wieś Borki Kosy (pisane wtedy jeszcze jako Kossy) i jej najbliższe okolice. W 1836 r. dobra Zbuczyn zamienione zostały niejakiemu Janowiczowi na dobra łukowskie.[4] Kolejną informacją jest fakt przekazania Zbuczyna w kwietniu 1844 r. Aleksemu Mielnikowi, pułkownikowi, dowódcy pułku huzarów króla hanowerskiego. Dochód roczny z majątku wynosił wówczas 750 rubli, ale jednocześnie majątek był obciążony pożyczką w wysokości 9 705 rubli.[5] W roku 1909 Zbuczyn należał już do Mikołaja Mielnikowa, syna Aleksego. Właściciele majątku oddawali go najczęściej w dzierżawę.[6]

Mapa nr 7. Mapa z 1839 roku – wieś Borki Kosy i jej okolice

           

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich z 1880 roku pod hasłem Borki wymienia Borki Kosy jako jedną z wsi należących do okolicy szlacheckiej w powiecie siedleckim, gmina Jasionka, parafia Zbuczyn, która miała 25 dm., 131 mk., 340 morg.[7]

Zbuczyna i jego okolic nie ominęły wydarzenia rewolucji 1905 – 1907 r. W marcu 1905r, w okresie strajków rolnych grupa robotników wystąpiła tu przeciw właścicielowi majątku. W obawie przed strajkującymi wezwano wojsko, eskadron 39 Narewskiego Pułku z Siedlec, które rozproszyło tłum. Aresztowano 11 robotników uznanych za przywódców.[8] 16-go listopada tego samego roku odbył się w Zbuczynie wiec, który zgromadził ok. 2 000 osób. Inicjatorami wiecu byli: Wacław Zbieć, Władysław Wolanin, oraz ówczesny dzierżawca majątku Zbuczyn, Hipolit Nowakowski. Żądano autonomii dla Królestwa, wprowadzenia języka polskiego do urzędów oraz wolności słowa. Następnego dnia organizatorów wiecu aresztowano.

Zbuczyn w okresie I wojny światowej nie był miejscem walk, toczyły się one jednak w jego sąsiedztwie. Najistotniejszym faktem w owym okresie było dla Zbuczyna i okolic powstanie placówek Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). O postawie żołnierzy, zarówno w czasie I wojny światowej, jak i wojny polsko – radzieckiej świadczy po dziś dzień niewielki pomnik w pobliżu cmentarza z wyrytym napisem: „Obrońcom Ojczyzny poległym w latach 1914 – 1925 – Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej. Zbuczyn 15 VIII 1925r.”

Przez cały okres XX -lecia międzywojennego Zbuczyn administracyjnie należał do województwa lubelskiego, powiatu siedleckiego i był siedzibą władz gminy Zbuczyn. Gmina Zbuczyn liczyła w 1921 roku 10 wiosek, które zamieszkiwało 2 980 osób. W roku 1928 dokonano likwidacji sąsiedniej gminy Jasionka, w wyniku, czego do gminy Zbuczyn dołączyły wsie: Świercze, Borki Wyrki, Jasionka, Borki Kosy i Gołacze.

W ciągu lat Zbuczyn i przyległe wsie ulegały ustawicznym przeobrażeniom i unowocześnieniom. Samo położenie gminy umożliwiało szybki, jak na ówczesne czasy i warunki kontakt z okolicznymi miejscowościami. Dlatego też 29 sierpnia 1939 roku, jako pierwszorzędną sprawę potraktowano, na terenie całej gminy, patrole linii telefonicznej, telegraficznej i kolejowej.

Najazd Niemiec hitlerowskich na Polskę spowodował reorganizację życia społecznego, gospodarczego oraz kulturalno – oświatowego, także na terenie gminy Zbuczyn. Większość budynków szkolnych na terenie całego kraju zajęło wojsko niemieckie, które ze szczególnym upodobaniem niszczyło wszystko, co się na terenie szkoły znajdowało. Lepsze lokale przeznaczono na siedziby niemieckich urzędników i żandarmerii.

Mimo wszelkich niedogodności „szkoły” funkcjonowały. Lekcje odbywały się w prywatnych, wynajmowanych lokalach. Na mocy zarządzenia okupanta o zniszczeniu pomocy naukowych, większość nauczycieli próbowała ratować majątek szkolny. We wszystkich niemal placówkach część map, przyrządów, wartościowych książek z bibliotek przechowywano w domach rodziców uczniów lub nauczycieli.[9]

Działania wojenne ominęły tereny gminy Zbuczyn, jednak nadzór nad każdą stroną życia mieszkańców sprawowała żandarmeria. Wielu młodych ludzi wywieziono na przymusowe roboty do Obozów Pracy w Niemczech. Podczas wycofywania się wojsk niemieckich z terenów zajmowanych od 1939 roku zniszczeniu uległa część szkoły w Zbuczynie i niewielka liczba domostw na trenie całej gminy. Mimo trudnej sytuacji ludność chętnie pracowała na rzecz własnego środowiska. Tak było w pierwszych latach powojennych i tak jest obecnie.